Maske Kullanımı Çocukların Sosyal Becerilerini Engelleyecek mi?
Maske Kullanımı Çocukların Sosyal Becerilerini Engelleyecek mi?
Maske, sosyal mesafe ve diğer çocuklarla etkileşim eksikliği, çocuklarının sosyal ve duygusal gelişimini nasıl etkileyecek?
Yüz maskeleri, COVID-19’un yayılmasını yavaşlatma girişiminde önemli bir koruyucu bariyer sunarken, aynı zamanda yeni iletişim zorlukları da yaratmaktadır. Maske kullanımı, iletişimi çeşitli şekillerde değiştirmiş ve mimik kullanımımızı engellemiş durumdadır. Mimiklerimizi gizlemek, yüz ifadelerini tamamen okuma yeteneğimizi engeller ve birinin yüz ifadelerini okumaya çalıştığımızda, yüzün yarısını görmemiz, kelimenin tam anlamıyla bize resmin yalnızca yarısını görmemize neden olur. Artık birisinin nasıl düşündüğünü ve hissettiğini tahmin etmek için kullanabileceğimiz ipuçlarına ulaşma ihtimalimiz bu nedenle daha çok azalmıştır.
SOSYAL BECERİ NEDİR?
Kişilerin ilişkilerinde, başkalarının davranışlarını anlamlandırabilmesi, yaşananlara uygun tepkiler verebilme yetisi “Sosyal beceri” olarak adlandırılmaktadır. Sosyal beceriler, jestler, mimikler, beden dili ve dış görünümümüz aracılığıyla hem sözlü hem de sözsüz olarak birbirimizle iletişim ve etkileşim kurmak için kullandığımız becerilerdir. Sosyal becerilerinin öğrenilebilir davranışlar olması özelikle okullara da önemli bir misyon yüklemektedir. Çünkü çocukların uygun sosyal becerileri öğrenmeleri ileriki yaşamlarında onların çevreleri ile etkili iletişim kurmalarına olanak sağlayacaktır. Bu beceriler, arkadaşlık ilişkileri, duygu düzeleme, iletişim, öfke kontrolü, problem çözme, stresle başa çıkma, empatik tutum, öz düzenleme gibi becerileri içermektedir.
Sosyal beceri davranışlarına sahip çocuklar akranlarıyla sağlıklı ilişkiler kurabilmektedirler, aynı zamanda okula uyum ve akademik başarılarına da olumlu katkılar sağlamaktadır. Bu beceriler çocukların okul içi ve dışı etkinliklere katılmaları ve kendilerini ifade etmeleri açısında da önemlidir. Bu becerileri kazanmada çocuklara hem okul ortamında hem de aile ortamında uygun rol modeli sunmakta gerekmektedir.
SOSYAL BECERİ NASIL ÖĞRENİLİR?
Ebeveynler, çocuklarına yaşam boyunca saygılı ve kibar olma konusunda sosyal beceriler öğretir. Sırada beklemelerini, birisi konuşurken sözünü kesmemeyi, çocuklarına nasıl hissettiğini göstermek için gülümsemeyi veya kaşlarını çatmayı, teşekkür etmeyi öğretirler. Çocuklar birbirleriyle oynamaya başladığında ise diğer çocuklardan sosyal beceriler öğrenirler. Paylaşma, nazik sözler kullanma, başkalarının nasıl hissettiğini okuma ve sırayla oynamaya yönelik sosyal beceriler, çocukların sosyal becerileri oyun yoluyla nasıl öğrendiklerine dair birkaç örnektir.
Okulda öğretmenler de sosyal becerileri öğretmeye devam etmektedir. Sınıf kuralları, çocukların nazik ve saygılı bir şekilde kaynakları paylaşmalarını, birlikte projeler oluşturmalarını, empatiyi, farklılıklara saygı duymadı da okulda öğrenirler.
MASKE KULLANIMININ ETKİSİ
Sosyal beceriler, çeşitli etkileşimlerde, bireyin hem kendisinin ve hem de diğer bireylerin duygu, düşünce ve davranışlarını anlama ve o anlayışa uygun davranışlar gösterebilme olarak tanımlanmaktadır. Genelde sosyal beceriler, sosyal olarak kabul edilebilen diğer bireylerle etkileşimde kişiyi yetkili kılan öğrenilmiş davranışlardır. Ancak, sosyal mesafe ve maske kullanımı çocukların hem karşı tarafın mimiklerini ve jestlerini gözlemlemesini engellemekte hem de kendi mimik ve jestlerini kullanamamasına – kullanmamasına sebep olmaktadır.
Pandeminin benzersiz olduğu ve önümüzdeki yıllarda herhangi bir yaştan kimseyi nasıl etkilediğini kesin olarak bilemeyeceğimiz uyarısıyla hiçbir nörogelişimsel bozukluğu olmayan çocukların çoğu, bir yıl içinde hala maske takıyor olsak bile gayet iyi sosyalleşebilecektir. Bu dönemde pek çok sosyalleşme, çocuğa bakım veren kişi veya kişilerin etkileşimleri yoluyla dolaylı olarak gerçekleşmedir. Çocuklarınızla sohbet etmek, onlara duygularını sormak ve sınırlar koymak ihtiyaç duydukları sosyalleşmenin çoğunu karşılayacaktır. Önümüzdeki bir veya iki yıl içinde bazı sosyal aksaklıklar olsa bile gelişme ömür boyu süren bir süreçtir ve yine de sosyal becerileri gelişecektir.
0-2 yaş: Bu yaş aralığında bir bebeğiniz varsa, ortalama 24’üncü aya kadar bir problemle karşılaşmayacaksınız demektir. Bunun nedeni, bu yaş grubundaki bebeklerin çoğunlukla oyuncaklarla kendi başlarına oynamaları ve diğer çocuklarla etkileşime girmemeleridir. Bu yaştaki bebekler genelde yetişkinlerle, özellikle birincil bakım verenlerle yüz yüze temasa geçtiğinden dolayı sosyal becerileri onlardan öğreniyor olacaktır.
2-5 yaş: Okul öncesi yıllarda çocukların diğer çocuklarla sosyalleşerek elde ettikleri şey ahlaki akıl yürütmedir. Bu yaşlarda neyin adil neyin doğru olduğunu öğrenmeleri gerekir ve bunu diğer çocuklarla birlikte olmadan da öğrenirler. Bunu kardeşlerinden öğrenebilirler; çocuğunuz tek çocuksa, bunu ebeveynlerinden öğrenmek onlar için daha zor olabilir. Bunun nedeni, yetişkinlerin çocuklarının oynadıkları oyunları seçmelerine izin verme eğiliminde olmalarıdır, oysa çocuklar akranlarıyla etkileşime girdiklerinde her zaman istediklerini yapamadıklarını öğreneceklerdir. Bu yaş aralığındaki çocuklarla “role playing” oyunları oynanması problem çözme becerilerinin ve sosyal becerilerinin gelişmesine destek olacaktır.
İlkokul: Çocuklar 7 veya 8 yaşına geldiğinde sosyal ihtiyaçlarını karşılamanın yollarını kendileri bulmaya başlarlar, bu ister sanal etkileşimler yoluyla (online canlı dersler, online görüşmeler, sanal oyunlar) ya da mahallede birlikte bisiklet sürmek olsun tamamen izole olmadıklarından dolayı sosyal becerileri gelişmeye devam edecektir.
Sanılanın aksine, maske kullanımı sosyal beceri kazanımını engellemeyecek diye düşünüyorum, bunun yerine çocuklar gözlerinin içine bakmanın ve beden dilini kullanmanın önemini fark etmek gibi yeni sosyal beceriler öğreneceklerdir.
NE ZAMAN ENDİŞELENMELİ
Herkes – çocuklar dahil – pandemi sırasında iniş çıkışlar yaşayabilir. Aradığımız şey bir iniş düzenidir. Düşüş bir hafta sürüyorsa ve okulun yeni düzeninden (okulların iki günden tam güne çıkması, yazılı sınavların başlaması, vb.) kaynaklanıyorsa çocuğunuza yeni sürece oryantasyon sağlaması için zaman tanıyabilirsiniz. Ancak çocuğunuzun notları düşüyorsa ve depresif durumu haftalarca veya aylarca sürüyorsa, çocuk psikoloğu ile konuşmanız gerekebilir.
Uzm. Dan. Psikolog
Burcu BAŞOĞLU
