Çocuklarda Hayal Gücü Neden Önemlidir ve Nasıl Geliştirilir?

Çocuklarda Hayal Gücü Neden Önemlidir ve Nasıl Geliştirilir?

Bir çocuğun hayal gücünün gelişimi ve hayal kurmaya başlaması, oyun çağıyla birlikte başlar. Kişide hayal etme gücü doğuştan bulunmaktadır, fakat bunun bol materyal ve uygun çevre ile uygun şekilde desteklenmesi gerekmektedir. Çocuk oyunları hayal gücünün en bol kullanıldığı yerlerdir. Çocuklar yetişkinlerin yaptığı her şeyi önce kendi dünyalarında oyunlarda tekrar tekrar imgeleyerek pratiğini yapar. Bu şekilde yetişkinliğe hazırlık yapar. Bu sebeple anne babanın çocuğa sunduğu örnekler ve oyun oynama imkanı çok önemlidir. Çocuk oyunlarında sanal olarak yemek yapar, bulaşık yıkar, araba kullanır, kontak anahtarını çevirir, frene basar, direksiyonu çevirir ve bunu büyük bir ciddiyetle yapar, bunları yapabilmek için yetişkinleri farkında olmadan dikkatle izlemiştir.  Kendi dünyasını hatta dünyalarını yaratarak kendini ifade etmek için ilk adımlarını atar. İç ve dış faktörler hayal gücünün gelişmesine ya da körelmesine neden olur. Uçsuz bucaksız ve karmaşık düşünceler iç faktörleri oluştururken, aile, arkadaşlar ya da çevreden gördükleri ise dış faktörler olarak adlandırılır. Hem iç hem de dış faktörler bir çocuğun hayal gücünün gelişimi ve buna bağlı olarak kişiliğinin gelişimi için önemlidir.

Özellikle ilk iki yılda fiziksel oyunlar oynayan çocuklar, sonraki yıllarda yavaş yavaş sembolik oyunlar oynamaya başlarlar. Zihin ve dil gelişimine paralel olarak gelişen soyut düşünme becerisi hareketli oyunlardan hayali oyunlara geçişin temelidir. Hayali oyunlara çocuklar, en yakınlarındaki kişileri taklit ederek başlarlar. Telefonla konuşmak, çocuk bakmak ve yemek yapmak gibi oyunlar günlük yaşantımızdan örnekler olup, sık görülen hayali oyunlardandır. Çocukların taklit etmelerine dayalı olduğu için bu oyunlara “–mış gibi” oyunlar da denmektedir.

Çocukların çevrelerindeki kişileri taklit etmeleriyle başlayan hayali oyunlar ilerleyen yaşlarda çok daha karmaşık ve yaratıcı özellikleri olan hayali oyunlara dönüşür. Çocuklar artık bu dönemde nesneleri gerçek amaçları dışında da kullanmaya başlarlar. Boş bir kutu bebek evine dönüşebilirken, bir tahta parçası kayık olabilir. Bu tür oyunlardaki konu ve roller çocuğun düşünce akışına göre şekillenir ve sürekli değişerek oynanmaya devam edilir. Bu tür oyunlar çocuğun hayal gücüyle ortaya çıkar. Çocuk artık “anne sen öğretmen ol” diyerek kendisine ve çevresine uygun gördüğü rolleri verir. Çocuğun gerçek hayattan edindiği deneyimler hayal güçleri ile birleşir sadece onların kontrol ettikleri bir hayal dünyasının yaratılmasına yardımcı olur. Bu oyunlar onların dünyasını anlamaya ve hislerinin farkında olmamıza olanak sağlar.

Çocukların, yetişkinlerden kat ve kat daha iyi yaptıkları bir şey varsa o da hayal kurmaktır. Bu durum bazen gerçek ve mantıklı dünyada yaşayan, düşünen ebeveynleri zorlayabilir. Ancak çocuğun hayal gücü gelişiminin önemi hiçbir zaman unutulmamalı ve hayal gücüne katkı sağlayacak oyunlar, aktiviteler, etkinlikler ile bu durum desteklenmelidir. Çünkü hayal gücü gelişen çocuklar zorlukları daha kolay aşar. Hayal kurarak oyun oynamak, çocukların bu dünyalarını geliştirmek için yaptıkları bir aktivitedir. Bu şekilde hayal güçlerini aktif bir şekilde kullanır ve geliştirirler. Ayrıca oyun oynamak, mutlulukla ilişkili de olduğu için bu durumdan oldukça keyif alırlar. Keyif alarak oynadıkları hayali oyunlarda aslında fark etmeden çocuklar, problem çözme yeteneği de geliştirir. Sağlıklı hayal gücüne sahip her birey, hayatta karşısına çıkan problemleri ve buna bağlı olarak çözümleri hayal ederek mantıklı bir sonuca varabilme yeteneğine sahiptir. Buna bağlı olarak küçük yaşlardan itibaren hayal gücü ne kadar gelişirse problemlere çözüm üretmek o kadar kolay olur.

Mesela kişi araba kullanmayı öğrenirken önce bol bol araba kullanmayı hayal eder. Nasıl araba kullanacağını önce zihninde tasarlar. Sonra gerçekleştirir. Düşüncenin gerçekleşmesi ise hayal etmeyle mümkündür. Hayal etmeye “imgeleme gücü” diyoruz. Sporcular üzerinde yapılan çalışmalar imgelemenin gücünü ortaya koymuştur. Üç grupla çalışma yapılmış. Bir grup sporcuya yapacakları spor hakkında belli bir süre sadece imgeleme yapmaları, bir grubun aynı sürenin yarısında hem pratik hem imgeleme yapmaları diğer bir grubun ise belirlenen sürede sadece pratik yapmaları istenmiş, sonuçta hem imgeleme hem pratik yapan grubun sadece pratik yapan grup kadar başarılı oldukları görülmüştür.

Çocuklarda hayal gücünü geliştirme yöntemleri:

Elinin altında esnek ve güvenle kullanabileceği malzemeler olsun. Yürümeye başlamış çocuklar pek çok şeyi alışılmışın dışında kullanmaktan ya da alışılmışın dışında kullanabilecekleri şeylerden hoşlanırlar. Onlara zehirli olmayan parmak boyaları, şekil verilen hamur ya da çamur, değişik şekillerde birleştirilebilecek tahta parçaları verin.

Çocuklar anne babalarının giysilerini, ayakkabılarını da giyip çıkarmaktan çok zevk alırlar. Eski giysilerinizden bazısını bu iş için ayırabilirsiniz. Sivri köşeleri olmayan, sökülüp takılabilen parçalarıyla müzik enstrümanları da (özellikle vurmalı çalgılar) çocuğunuzun hayal gücü gelişiminde inanılmaz faydaları olan araçlardır.

Çocuğunuzun tercih yapmasına izin verin. Uygun ve güvenli olduğu her zaman, çocuğunuzun kendi hayatıyla ilgili karar almasına izin verin. Mesela ona yeşil renkli bardaktan mı yoksa mavi renkli bardaktan mı su içmek istediğini sorun. Ceket mi, yoksa spor bir kıyafet mi giymek istediğini de sorabilirsiniz. Bu tercihler büyüklere önemsiz gibi görünebilir, ama çocuklar böylesi tercihler sayesinde hayatları üzerinde kontrol duygusu kazanarak, çok daha coşkulu bir yaşama kavuşacaklardır. Kendi hayatına katılamayan çocuğun hayal gücünün, gerçek hayatla teması olmayan bir kaçış aracına dönüşmesi kaçınılmazdır. Hayal gücünün bu türü, sağlıklı olmaktan çok, marazidir.

Karışıklıkları hoş görün. Çocuğunuz biraz ortalığı karıştıracak ölçüde ama onun kabiliyetlerini geliştirecek türden bir oyun oynadığında, aklınıza hücum eden, “Ortalık çok karıştı!” “Onun yeri orası değil!” gibi düşünceleri bir kenara bırakın. Çocuğunuzun gelişimi ortalığın biraz karışmasından çok daha önemli.

Küçüklüğünde ortalığı karıştırmasına izin verilmeyen çocuklara, yaşları biraz büyüdüğünde rahat hareket edebilecekleri söylendiğinde, tereddüt duygusunu aşamadan öylece kala kalıyorlar. Hayal gücü, bir şeylerin yerini değiştirip sonra yeni bir biçime kavuşturmaktır biraz da. Tabi bu yer değişiklikleri sırasında ortalık biraz dağılacaktır ki bu da son derece normaldir.

Geliştirici uğraşlara siz de katılın. Çocuğunuzun bu tür uğraşlarına siz de katılırsanız, onun kelime dağarcığı ve esnek düşünme yetenekleri kazanmasına yardım etmiş olursunuz. O parmağını boyadığında, oturun siz de parmağınızı boyayın. Eğer siz onun çalışmalarına ilgi ve saygı gösterirseniz, bu ona ekstra bir itici güç olur. Kendisinin onaylandığı duygusuyla ruhi gelişim kapıları ardına kadar açılır. Beklentileriniz onun yeteneklerine uygun olsun.

Yeni yürümeye başlayan bir çocuğun, anlaşılabilir bir ev resmi çizemeyeceğini ya da bir öyküyü başından sonuna mantık ölçüleriyle anlatamayacağını baştan bilmek lazım. Bu yaşta çocuktan bekleyebileceğiniz tek şey, hayal gücünün serbest uçuşlarıdır, sona ulaşmayan sıradışı öykülerdir, kağıt üstüne cesurca çizilmiş koyu renklerdir, melodiden çok duygu sesiyle söylenen şarkılardır, ve çocuğun kendisi olarak yaptığı daha pek çok şeydir. Tüm bunlar çocuğunuzun fıtri halde yapabildikleridir. O nedenle, çocuğunuzu karşınızda size akran biri varmış gibi hareket etmeye, o derecede işler yapmaya zorlamayın. Elinden ne tür iş çıkarsa çıksın, onu övün, ödüllendirin, masanıza kargacık burgacık yazılarla dolu bir kağıt koymuş olsa bile. Hatta yaptıklarını buzdolabının üzerine asıp sergileyin. Onu istemediği bir şeye zorlamayın.

Çocuğunuzun ilgi duymadığı faaliyetlere katılması için asla ısrar etmeyin. Kaldı ki sizin ısrarınız neticesinde böyle bir faaliyete katılsa bile dikkati çok kısa süreli olur. Şunu asla unutmayın ki, çocuğunuzun can sıkıntısıyla dişini sıkarak katıldığı faaliyetler, hiçbir zaman onun üretken yeteneklerinin gelişmesine yardımcı olmaz. Üretkenlik, merak ve zevk duygularıyla arkadaştır. Sıkıcı ortamlardan değişik, çarpıcı bir ürün ortaya çıktığı görülmemiştir.

Çocuklarda hayal gücünü geliştirmek yukarıda sayılan kurallar çerçevesinde gayet kolay ve eğlenceli bir durumdur. Biraz zaman alıcı ve zahmetli gibi görünse de bir miniğin yaratıcılığını keşifle bilime geçirmesi her şeye değer. Unutulmamalıdır ki çocuklar oldukça zeki ve yaratıcıdır sadece bira ilgi ve destekle onların başaramayacağı engel yoktur.

Add Your Comment