Yas nedir?
Keder olarak da adlandırılan yas, sevilen biri öldüğünde ya da bir şeyin artık hayatınızda olmadığında hissedilen kayıp hissini tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Kayıp hissi, üzüntü, öfke, kaygı ve suçluluk gibi bir dizi farklı duygu ile gelebilir. Bu, herkesin bazen yaşadığı normal bir süreç olsa da, ağır bir deneyim olabilir ya da vefat eden kişiyle ilişkisinin doğasına bağlı olarak “karmaşık yaslara” neden olan özellikle yönetilemez duygular ortaya çıkarabilir. Bu daha sonra bireyin geri çekilmesi, öfkelenmesi ve hatta depresyon belirtileri yaşaması gibi zorluklara neden olabilir.
Bir noktada hepimiz, derinden önemsediğimiz birini ya da başka bir şeyi kaybetme duygusuyla yüzleşmek zorunda kalırız. Şok, duygusal uyuşma, öfke, suçluluk ve pişmanlık gibi bir dizi duygu ve his hissedebiliriz. Ayrıca depresif, bitkin ve çökkün oluruz.
Kayıp o kadar anıtsal görünebilir ki asla iyileşmeyeceğimizi hissedebiliriz. Çoğumuz sonunda toparlanırız. Ancak zor duygularla baş etmek için mücadele edersek ve destek istemezsek, keder potansiyel olarak uzun vadeli psikolojik sorunlara neden olabilir.
Yasın belirtileri nelerdir?
- Sevdiklerinizi düşününce yoğun keder ve acı
- Sevdiğiniz kişinin ölümünden başka bir şeye odaklanamama
- Sevilen kişinin hatıralarına veya hatıralarından kaçınmaya aşırı odaklanma
- Ölümü kabul etmekte güçlükler
- Uyuşukluk
- Hayatın bir amacı olmadığını hissetmek
- Sinirlilik veya ajitasyon
- Başkalarına karşı güven eksikliği
- Sevdiklerinizle hayattan zevk alamama ya da olumlu deneyimler üzerine düşünememe
Bu belirtiler zaman içinde düzelmezse, tedaviye başvurmak yararlı olabilir.
Yasınızın daha karmaşık olabileceğini ve tedavi gerektirdiğini gösteren bazı işaretler:
- Normal rutinleri veya aktiviteleri gerçekleştirmede zorluk çekmek
- Sosyal faaliyetlerden çekilme
- Depresyon
- Suçluluk veya kendini suçlama düşünceleri
- Yanlış bir şey yaptığınıza ya da ölümü önleyebileceğine inanın
- Yaşamda amaç duygusu kaybı
- Sevginiz olmadan hayatın yaşamaya değer olmadığını hissetmek
- Sevdiklerinizle birlikte ölmüş olmanızı dilerim
Yas ve kayıp süreci
Yasın ilk basamağı genellikle şok ve inkardır.
İnkar, kaybın gerçekliğini kabul etmek için mücadele ederken onu takip eder. Artık sizinle olmayan kişi için bir fincan çay yapmak veya telefonunu aramak gibi, hiçbir şey değişmemiş gibi aktivitelerin yapıldığını görebilirsiniz.
Bu inkâr duyguları daha sonra öfke ve hatta suçluluk duygularına dönüşebilir. Bu tür duygular, başkalarını kaybımız için suçlamak, kolayca tedirgin olmak ve duygusal patlamalara yol açmak gibi çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir.
Uykusuzluk, sinirlilik, iştah değişiklikleri, fiziksel ağrılar, motivasyon kaybı ve sosyal yoksunluk gibi belirtiler getiren bir depresyon dönemi olabilir. Artık hayatın bir amacı olmadığını hissedebilirsiniz.
Son olarak, sağlıklı bir keder döngüsünde, bir noktada bir kabul durumuna geçilir. Hayatın devam etmesi gerektiğini düşünülür. Kaybettiğiniz kişi ya da şey hakkında hala düşüncelere dalınabilir, ancak bu düşünceler daha az yoğun ve daha az sıklaşarak enerjinizi ve motivasyonunuzu geri kazanmanıza izin verir.
Tabii ki bu kederin ve yasın son aşamasına ulaşmak oldukça zaman alabilir ve acele edilmemesi gereken bir süreçtir.
Yas tedavisi
Yas için danışmanlık, kaybınızı ve bunun sizi ve yaşamınızı nasıl etkilediğini anlamada yardımcı olabilir. Yas ile mücadele ederken bilişsel-davranışçı terapi ve bağlılık terapisi gibi faydalı olan farklı terapi türleri vardır.